Eye in the Sky
Moeten patiënten die een hoornvliestransplantatie hebben ondergaan, verplicht 24 uur liggend naar het plafond staren? Of heeft dat geen effect op het herstel? Dat moet het onderzoek Eye in the Sky gaan uitwijzen. Een onderzoek dat wordt uitgevoerd met een Pioneers in Healthcare (PIHC) voucher. Oogarts Marjolijn Bartels: ‘Stil liggen en naar één plek kijken, wordt door patiënten als heel belastend ervaren.’
Blijf maar 24 uur plat op je rug in bed liggen en fixeer je ogen maar op één plek op het plafond: als een ‘eye in the sky’. Dat is grosso modo het advies aan patiënten met endotheel dystrofie die een hoornvliestransplantatie hebben gekregen. Fuchs' endotheel dystrofie is een aandoening aan het oog waarbij het hoornvlies meer vocht vasthoudt dan normaal. Hierdoor wordt het hoornvlies dik en troebel, met als gevolg een vermindering van de gezichtsscherpte. Een transplantatie van een donor kan dit probleem oplossen. Het hoornvlies bestaat uit vijf lagen en de binnenste twee (vanuit de binnenkant van het oog bezien) worden dan vervangen, een zogenaamde Descemet Membraan Endotheel Transplantatie (DMEK). Om de nieuwe zeer dunne lagen goed te laten hechten met de voorste laag van het hoornvlies, wordt een luchtbel aangebracht. Idee is dat die luchtbel het transplantaat aandrukt (vergelijk het met een binnenband van een fietsband die tegen de buitenband drukt) en dat het zo goed kan hechten. Bartels: ‘Belangrijke complicatie bij deze behandeling is een transplantaatloslating waardoor opnieuw een luchtbel moet worden aangebracht. In elf procent van de gevallen is er sprake van loslating en hecht het nieuwe hoornvlies niet, waarna opnieuw een luchtbel moet worden aangebracht. Met name oudere patiënten hebben meer last van loslatingen.’
Onderzoek
Als een patiënt geopereerd is, moet hij/zij eerst drie uur op de dagbehandeling blijven en platliggen. Dan mag de patiënt naar huis, maar krijgt als (dwingend) advies mee om 24 uur plat op de rug in bed te liggen. Alleen toiletbezoek en eten/drinken is zittend/ lopend toegestaan en voor het vervoer naar huis mag de patiënt ook even iets rechter op. Het geopereerde oog is daarbij afgeplakt. Het platliggen op bed wordt door patiënten als zeer vervelend ervaren. En de vraag is of het echt effect heeft op de hechting van het nieuwe netvlies. Het is de aanname dat omhoogkijken het loslaten tegengaat, maar echt onderzocht is dat nooit. Technisch onderzoeker Sigert Mevissen: ‘Een luchtbel wil altijd naar boven. Vergelijk het met een luchtbel in een glas water. Met de luchtbel in het oog is het eigenlijk net zo. Als je platligt, drukt de luchtbel feitelijk het nieuwe hoornvlies op zijn plek. Zou je rechtop zitten, of schuin liggen, dan drukt de luchtbel niet het gehele hoornvlies aan en kan dan mogelijk loslaten. De luchtbel verdwijnt vanzelf na een aantal dagen.’ Toch zijn er twijfels of het advies van volledige rust en weinig bewegen van ogen. Bartels: ‘We schrijven dat nu wel voor omdat het logisch klinkt, maar eigenlijk weten we het niet. Daarom willen we daar nu onderzoek naar doen.’
Sensor
Per jaar worden er in het Deventer Ziekenhuis zo’n 120 hoornvliesoperaties en tachtig van dit soort DMEK-operaties uitgevoerd. Het Deventer Ziekenhuis is een gespecialiseerde oogkliniek met onder meer een STZ-status voor het Corneacentrum. Van de patiënten die mee gaan doen aan het onderzoek, wordt net als nu het geopereerde oog ook straks geheel afgeplakt. Op het voorhoofd wordt straks (als het onderzoeksvoorstel wordt goedgekeurd), een sensor aangebracht. Die sensor kan allerhande metingen doen. Hoeveel hoofbewegingen maakt een patiënt bijvoorbeeld. Maar ook met welke kracht wordt een beweging gemaakt en heeft de patiënt op een kussen gelegen of niet. Het bewegen van het hoofd (en de ogen) heeft allemaal te maken met hoe de luchtbel zich gedraagt. Sigert Mevissen: ‘We kunnen dankzij de sensor zelfs zien wanneer de patiënt naar huis is gegaan, hoeveel hobbels hij/zij heeft genomen met de auto, en wat het eventuele effect erop is. Heeft iemand die dichtbij woont minder verstoringen gehad van het wegdek? Heeft de patiënt tijdens de slaap liggen draaien in bed? We gaan dat meten en kijken of stilliggen effect heeft op de loslating. Zo niet, heeft het ook geen zin om de patiënt daarmee lastig te vallen. Het wordt als zeer vervelend ervaren.’ Mogelijk dat het onderzoek er ook toe kan leiden dat de elf procent afstoting omlaag kan. Bartels: ‘Maar basisvraag is of we het leven van de patiënt kunnen veraangenamen als er geen effect is op loslating. Het draait daarbij in het onderzoek voornamelijk om de eerste 24 uur. Daarin is de kans op loslating het grootst. De patiënt wordt in de weken erna nog vaker gezien. En ook kunnen we door dit onderzoek straks zien hoe therapietrouw patiënten zijn. Blijven ze echt keurig liggen of bewegen ze toch gewoon te veel? De sensor kan daar uitsluitsel over geven.’
Bartels: 'In elf procent van de gevallen is er sprake van loslating en hecht het nieuwe hoornvlies niet, waarna opnieuw een luchtbel moet worden aangebracht.'
